روش کار با شبکه های اجتماعی

شبکه های اجتماعی مثل فیسبوک در نقش شبکه توزیع و همخوانی خبر عمل می کنند.

از جامعه اشتراکی تمرکزگرا به جامعه مشارکتی و بی مرکز

اگر ایده آل وب را پیوند دادن مردم از زبانها و کشورها و گرایشهای مختلف به یکدیگر بدانیم، شبکه های اجتماعی بهترین مصداق این ایده آل است. اگر بگوییم بهترین محصول جامعه انسانی وقتی به وجود می آید که همه در آن شرکت آزادانه داشته باشند، شبکه های اجتماعی گل سرسبد جهان مجازی خواهند بود زیرا این شبکه ها مشارکت را پیکرینه کرده اند.

ایده مشارکت یا همگانی سازی ایده ای است که تمام قرن بیستم را ساخته است. به حرکت آوردن توده مردم هدف مکتبهای سیاسی و ایدئولوژی ها و انقلاب های این قرن بوده است. مثال شاخص آن تلاش عظیم اما ناموفق برای ایجاد «جامعه اشتراکی» بود. جامعه اشتراکی با آن شیوه دولت تمرکزگرا نمی توانست به وجود آید. باید مردم مرکز می بودند. و این ماند تا زمانی که شبکه جهانگستر وب به وجود آمد. آنچه امروز در شبکه های اجتماعی می بینیم تحقق جامعه ای واقعا اشتراکی است بدون اینکه دولت در ساختن آن نقشی داشته باشد. این رسانه های مردمی به نحو فوق العاده ای قادر به شبکه سازی و ایجاد اشتراک و بحث در میان افراد اند. علت استقبال میلیونی مردم هم از این شبکه ها همین است. به تعداد کاربران این شبکه ها نگاه کنید:

بالای 10 میلیون کاربر: گود-ریدزhttp://www.goodreads.com/
بالای 20 میلیون: ده-وی-ان آرتhttp://www.deviantart.com/
بالای 30 میلیون: فلیکر http://www.flickr.com/
بالای 45 میلیون: دوبان http://www.douban.com/
بالای 100 میلیون: اورکات http://www.orkut.com/
بالای 150 میلیون: بدو http://badoo.com/
بالای 160 میلیون: لینکد-این http://LinkedIn.com
بالای 300 میلیون: وی-بو http://weibo.com/

فیسبوک و توئیتر هم که جای خود را دارند. آنچه در این شبکه ها دیده می شود و در حال ساختن فرهنگی تازه است ناشی از این ویژگیها ست:

در این شبکه های تو بر تو مرکزی وجود ندارد؛
پس هیچ کس محور و مرکز و صاحب اتوریته و حق برتر نیست؛
همه می توانند حرف بزنند و نظر بدهند و دانش و تجربه خود را با دیگران در میان بگذارند؛
پس دوران توجه به اقلیتی به عنوان نخبگان گذشته است و مفهوم رهبری-پیروی به مفهوم گفت-و-گو و قانع سازی در حال تغییر است؛
موجهای بزرگی در این شبکه ها به وجود می آید که آنها را صرفا مردم عادی ایجاد می کنند؛
پس شبکه های اجتماعی بازتاب افکار عمومی و دانش عامه اند؛
در این شبکه ها هر فرد یک جای خاص دارد و همه شخص ها و صاحبان جای خاص برابرند؛
پس شبکه های اجتماعی مظهر فردیت مدرن اند.

همه رسانه های قبلی تلاش کرده اند به نحوی مردم را بشناساند و نبض آنها را در دست بگیرند. شبکه اجتماعی عالی ترین نمونه رسانه ای است که نبض مردم را در دست دارد و رابطه اش با مردم نیز افقی و دوسویه است. این امری کاملا جدید است.

تولید مشارکتی

یک نتیجه دیگر از تحولات رسانه ای شبکه ای این است که:

صداهای تازه پیدا شده است؛ صداهایی که قبلا شنیده نمی شد.
همگان نویسنده و تولیدکننده شده اند؛ بنابرین انحصار نوشتار از بین رفته است.
مشارکت جویی به بهترین شکل خود پدید آمده است؛ بنابرین تحمیل و یکسویه نگری تضعیف شده است.

این تحول تولیدات تازه ای را هم ممکن کرده است. مثلا حال می توان موسیقی مشارکتی ساخت بدون اینکه نوازندگان همدیگر را دیده باشند یا کلیپ ویدئویی و اصلا فیلم مشارکتی ساخت. پروژه ریدلی اسکات در جولای 2010 یکی از این نمونه ها ست.

اسکات برای ساختن فیلم مشارکتی خود از همه جهان بجز ایرانیان و شهروندان چند کشور دیگر – که عمدتا به دلیل تحریم های آمریکا بایکوت شدند - دعوت کرد به طرح او بپیوندند. این ممنوعیت برای ایرانیان باعث شد ایده مشابهی در میان گروهی ایرانیان مطرح شود: «یک روز از زندگی ایرانیان». در این طرح از ایرانیان دعوت شد به شیوه مشابهی در یک روز معین (روز 8 از ماه 9 در سال 89) از زندگی خود فیلم بگیرند. محصول این ایده ساختن فیلمی از ویدئوهای 40 نفر برگزیدگان این طرح بود. فیلم را که «چل تکه زندگی ایرانی» نام دارد می توانید در اینجا ببینید.

ارزش لایک / توافق خودانگیخته

یک نکته مهم در کار با مثلا فیسبوک که پرجمعیت ترین شبکه اجتماعی است تلاش برای ایجاد توافق است. یعنی شما باید در کنار تاکید بر نظرات فردی و استقلال شخصی و شخصیتی خود به این نکته هم توجه کنید که در شبکه دارید کار می کنید پس مهم است که به توافق و اشتراک نظر هم بیندیشید. این همان کارکردی است که دکمه «لایک» (یا: پسندیدم) دارد.

در ادامه می کوشیم مهمترین مسائل ایجاد توافق را در چارچوب بده-بستان خبری معرفی کنیم. این مسائل را در دو بخش توزیع و تولید طبقه بندی می کنیم گرچه بین این دو همپوشانی هایی وجود دارد. یعنی در توزیع میزانی از تولید وجود دارد و در تولید هم توجهی به قوانین توزیع هست.

شبکه اجتماعی یا شبکه توزیع خبر

شبکه های اجتماعی معمولا در نقش شبکه توزیع خبر عمل می کنند. این ویژگی در فیسبوک که بزرگترین شبکه اجتماعی است به بهترین صورت خود جلوه گر است. برای همین است که همخوان کردن یا دست به دست کردن مطالب در آن اهمیت بنیادین دارد. یکی از نقش ها و کارکردهای تعریف کننده این شبکه ها همین است که شما وارد می شوید تا کسب خبر کنید. یا دست کم بدانید مهمترین خبری که در حلقه دوستان شما نظرها را به خود جلب کرده چیست. اما چون هر کدام از ما هر جور خبری را همخوان نمی کند می توان گفت که سبک و روش و موضوع خبرهایی که ما بر می گزینیم به نحوی مستقیم یا غیرمستقیم بیانگر شخصیت ما و دغدغه های ما و ضرورتهایی است که حس می کنیم. اگر ساده کنیم باید بگوییم ما در دو حوزه مطلب همخوان می کنیم:

حوزه ای که در آن ضرورت اطلاع رسانی می بینیم.
و حوزه ای که در آن به تحسین دیگران می پردازیم.

یعنی گاهی فکر می کنیم مثلا ضروری است پیام نوروزی مادر ستار بهشتی را با دیگران به اشتراک بگذاریم و گاهی به دلیل اینکه این مادر داغدیده را تحسین می کنیم آن را به اشتراک می گذاریم.

ممکن است بین آنچه ضروری می بینیم و تحسین می کنیم یگانگی باشد. اما همیشه اینطور نیست. فرض کنید اگر خبری از دخالت سپاه در انتخابات همخوان می کنیم اینجا ضرورت است که انگیزه ما برای همخوانی است و نه تحسین.

دام چرندیات

اما همخوان کردن بی دردسر هم نیست. مهمترین مشکلی که در همخوان کردن وجود دارد این است که اصل خبری که دارید همخوان می کنید نادرست باشد یا منبع اش ایراد داشته باشد یا دقیق بیان نشده باشد و یا اصلا ضدخبر باشد. اینجا بهترین کار توجه به بحث «از کجا آورده ای» است و احتیاط و وارسی خبر پیش از توزیع و دست به دست کردن آن (یعنی موضوع درس دوم). در فیسبوک فارسی برای مقابله با این نوع خبرهای مشکوک و فریبکار صفحه ای ایجاد شده است که می توانید به آن بپیوندید و دست کم از بخشی از ضدخبرها در امان بمانید: «ستاد مبارزه با چرندیات». در دنیای انگلیسی زبان هم سایتاسنوپز را ببینید که انواع شایعات و ضدخبرها و خبرهای ساختگی را معرفی و اوراق می کند. آشنایی با محتوای اسنوپز به شما نشان می دهد که ضدخبرسازی مثل اسپم فرستی و بدافزارسازی و عملیات هک امری جهانی است و اختصاص به این یا آن زبان ندارد. شما همیشه باید عقل و تجربه خود را داور قرار دهید و شم خبری و رسانه ای خود را پرورش دهید تا به دام ضدخبرها یا خبرهای سست نیفتید؛ چه در عرصه سیاست چه در عرصه سلامت و تغذیه و دیگر موضوعاتی که مورد علاقه میلیونها کاربر شبکه های اجتماعی است.

تولید برای شبکه اجتماعی

در سطح تولید برای شبکه های اجتماعی درجات مختلف وجود دارد. شما ممکن است یک اظهارنظر دو سطری تولید کنید و یا یک ویدئو برای پخش روی شبکه های اجتماعی بسازید. بین این دو، طیفی از فعالیتها وجود دارد که از نظر حجم و وقتی که می برد و هدفی که دارد از هم متمایز است. در باره ویدئو و تولیدات چندرسانه ای در درسهای جداگانه به تفصیل بحث شده است (به درسنامه چند رسانه ای از امید معماریان و درسنامه فیلمسازی مستند و شهروندی در ایران وایر نگاه کنید). در اینجا نکاتی را در باره نوشتار مطرح می کنیم که رایج ترین صورت فعالیت در شبکه است.

«خرده خبر»هایی که دور ریخته نمی شود!

یکی از انواع تولید برای شبکه ارائه «خرده خبر» است. این ها خبرهایی است که شما می دانید یا شاهد آن بوده اید اما در رسانه های دیگر منعکس نشده است. در اینجا شما خبری را دست به دست نمی کنید بلکه خبری را از اساس تولید می کنید. یا «اولین دست» و اولین نفری که آن را به دیگران ارائه می کند خود شما هستید. این خرده خبرها برای روزنامه نگاری شهروندی اهمیت زیادی دارد. مثلا می نویسید:

دارد برف می آید!
ای بابا برق رفت!

یا خبرهایی مثل اینکه:

صدای تیر شنیدم. شاید هم تیر نبود. اما خیلی ترسیدم. چند ثانیه مثل رگبار ادامه داشت. چی بود یعنی؟

در اینجا شما هم خبر داده اید هم سوال کرده اید. در واقع صدایی غیرعادی به گوش تان خورده است اما نمی دانید منشا آنچه بوده و چرا. گاهی این خرده خبرها سرمنشا خبری بزرگ است. مثل خبرهایی کهصحیب اختر مهندس پاکستانی در جریان هجوم به خانه بن لادن درتوئیتر می داد. او اولین کسی بود که این خبر را تولید کرد بدون اینکه بداند عمق ماجرا چیست.

حسب حال نویسی

حسب حال یا همان استاتوس فیسبوکی یکی از شایع ترین روشهای تولید برای شبکه است. حسب حال ها می تواند خرده خبر باشد و این خرده خبر می تواند در باره خودتان یا محیط اطراف تان باشد. سفرنوشت باشد که به دیگران بگویید الان کجا هستید و چه می کنید. می تواند اظهار نظر باشد. خاطره کوتاه باشد که به مناسبتی به نقل آن می پردازید. بیتی یا شعری جدی یا طنز باشد. یا طرح موضوعی باشد که برای شما اهمیت دارد و می خواهید بدانید دیگران در باره آن چه فکر می کنند.

از نظر نحوه ارائه هم ممکن است حسب حال شما به یکی از صورتهای زیر باشد (مثالها از حسب حال های فیسبوکی روز 12 فروردین انتخاب شده است) گرچه این فهرست کامل نیست ولی به پرکاربردترین ها می پردازد:

روایت شاهد عینی؛ معمولا در گشت و گذار و سفر مشاهدات عینی بیشتر می شود. سفرنوشت ها خود روایتهای خوبی است از آنچه شما از وضع اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مشاهده می کنید:

امسال به هر نقطه ای از گیلان که رفتم جز زباله و آشغال ندیدم. از «دیلمان» تا «ماسوله»، از «لاهیجان» تا «آستارا» از «لنگرود» تا «ماسال» و «اسالم» بیشتر مردم در حال به گند کشیدن طبیعت هستند. (رضا ساکی)

«شنیده» ها؛ یعنی شما خود شاهد نبوده اید اما از کسی از دوستان تان که برای شما معتبر است شنیده اید:

مثل این که مردم واقعا در توچال راه بندان ایجاد کردند و علیه "چوپان دروغگو" شعار دادند. (ندا دهقانی)

نقل قول از کتابی و منبعی که دارید می خوانید یا مثلا برنامه تلویزیونی که دارید تماشا می کنید. مثلا می بینید مهرداد درویش پور دارد در برنامه ای صحبت می کند. می نویسید:

درویش‌پور: بخش مهم‌تر نیروهای سکولار و چپ از آنجا که خطر اصلی را امپریالیستم و حکومت پهلوی و حتی لیبرالیسم می‌دانستند و یا به شوروی سابق متمایل بودند، با اسلام گرایان سیاسی هم سویی یافتند و حتی از خمینی در برابر بختیار و سپس بازرگان دفاع کردند.

خاطره نویسی و بزرگداشت؛ با شنیدن خبری به تداعی خاطره های خود می پردازید:

الان متوجه شدم که دکتر محمود عبادیان روز گذشته فوت کرده است. وی استادی بود که با همان حضور اندکش به گروه بی رمق فلسفه دانشگاه علامه رونق می داد. صحبت ها و گپ های هرازگاه با او در دفترش و یا حیاط دانشکده، برای من بسیار ارزشمند تر از تمام کلاس های بی خاصیتی بودند که در دوران لیسانس داشتم. یادش گرامی... (مرتضی اصلاحچی)

نشانه یابی برای نوعی تحلیل؛ مثلا می شنوید عسل بدیعی خودکشی کرده. بعد نقلی از او پیدا می کنید که فکر می کنید نوعی تایید برای احتمال خودکشی این بازیگر سینما ست:

این آخرین مطلبی س که عسل بدیعی توی فیس بوکش نوشته. بعد فقط عکس همخوان کرده: «حس ميكنم از گور برخاستم... تولدي در راه است و بوي عطرش در فضايم جاريست...» (شبنم طلوعی)

ادبی و شاعرانه: حس شاعرانه تان گل می کند و یا خودتان شعرگونه ای می نویسید یا از جایی نقل می کنید:

چشمانت شبکه حمل و نقل جاده‌ای ایرانند/ سالی بیست هزار کشته می‌دهند... (مسعود بُربُر)

داستانک یا در واقع نوعی مینیمال نویسی:

… پسرجان تفاوت قاشق با چنگال، تفاوت فرهنگی نیست، بلکه تفاوت اقتصادیه… وقتی مجبور باشی به غذات آب ببندی تا حجمش سیرت کنه، بشقاب و چنگال بدردت نمی‌خوره… کاسه و قاشقه که کارت رو راه میندازه! (حسین ستاره)

حکم و داوری؛ اینجا در واقع با استدلال (همراه با دلایل آشکار یا پنهان) بیشتر سر و کار داریم تا روایت (که شکل عمومی تر تولید در شبکه است):

تا اینجا شش داستان شماره نوروزی همشهری داستان را خوانده ام که البته بدترینشان را کیانوش عیاری نوشته است. (لیلا موری)

سوال و پرسش؛ در اینجا شما هنوز داوری نکرده اید. دارید می پرسید تا مطمئن شوید:

من بالاخره نفهمیدم این همه خبرگزاری این همه روزنامه نگار این همه رسانه قد و نیم قد همشون هم از روی هم کپی کردن نوشتن: مرگ بازیگر در اثر مسمویت دارویی. آقا این مسمویت دارویی دیگه چه صیغه ای است؟! (آیدین مسنن)

مقدمه یا آگهی برای معرفی کسی یا چیزی: یک ویژگی مهم شبکه اطلاع رسانی و آگهی های فردی است (و این فرق می کند با آگهی های پولی و تبلیغات سازمانی):

بچه های دانشکده فنی دانشگاه چالمرز گوتنبرگ سوئد، کانون فیلمی راه انداخته اند که فیلم های خوب سینمای ایران را نمایش می دهد. به صفحه شان سر بزنید در این جا. (پرویز جاهد)

خواهش، سپاس یا درخواست:

لطفا مرا تگ نکنید! / از کسانی که تولد مرا تبریک گفتند ممنون ام/ شما را به جان هر کسی که دوستش دارید طبیعت را آلوده نکنید و آشغال نریزید.

طنز و شوخی؛ و این شاید از پرکاربردترین روشهای تولید در شبکه باشد:

حالا هر کی می خواد فحش بده، ازدواج رضا دروغ 13 بیش نبود:))

قطعه ای از خبری که همخوان کرده اید: متن را می گذارید و معمولا از داخل متن نکته ای را که به نظرتان مهم می رسد برجسته می کنید:

«در راستای توسعه خدمات پرداخت الکترونیک، سیستم پرداخت صدقه تلفنی در قم راه‌اندازی شد.» (مهدی پرپنچی)

هشدار نسبت به ضدخبرها (متنی یا تصویری): این هم نوعی آگهی است ولی همیشه خصلت هشداری دارد:

حمله گسترده فیشینگ علیه جیمیل فعالان سیاسی و روزنامه ایرانی؛ روی لینک موجود در این ایمیل کلیک نکنید، اگر کلیک کرده اید فورا سوالات امنیتی، پسورد و ... خود را تغییر دهید. (نیما راشدان در معرفی تصویری از یک ایمیل مشکوک)

چطور جذاب بنویسیم؟

از بین حسب حال های بالا کدامیک جذاب تر است؟ کدامیک برای شما فوری تر است؟ نحوه برخورد ما با حسب حال ها مختلف است. برای همین برخی از آنچه می نویسیم مخاطب را کمتر جلب می کند و یا خودمان وقتی مطالب دیگران را می خوانیم کمتر به آن توجه می کنیم. چطور می شود مطلبی نوشت که جذاب باشد و انگیزه ایجاد کند که مخاطب بایستد و آن را بخواند و لایک کند یا نظر بدهد؟ این نکات می تواند راهنمای پایه باشد:

اول. انگیزه سازی

اول از همه یادتان باشد: خبر فقط اطلاع دادن نیست. هنر است! اطلاع دادن به تنهایی کافی نیست. ایجاد ارتباط و انگیزش است که اهمیت دارد. باید بدانید خبر/ مطلب تان را چطور بنویسید تا از مجاری ذهن مخاطب گذر کند و به ذهن او بنشیند. بنابرین باید مراقب باشید که:

اول هنر نوشتن تان را تقویت کنید؛
دوم موانع ارتباط را در بیان تان کم کنید.

انگیزه مخاطب از کجا می آید؟

خود را جای هیات منصفه یک دادگاه بگذارید. عضو هیات منصفه باید جریان دادگاه را با دقت و علاقه دنبال کند زیرا باید اطلاعات و انگیزه کافی پیدا کند تا تصمیم بگیرد. انگیزه اصلی برای او از توجه به تقابل وکیل و دادستان حاصل می شود. او مرتب ادعاهای دادستان و دفاعیات وکیل و سخنان شهود را می شنود و در این روند است که به تصمیم می رسد. مساله اصلی انگیزه مثل دادگاه در تقابل ها و یا تنشهای معنایی است. مثلا در این نمونه ها دقت کنید:

تقابل واقعیت و دروغ: عکس لیلا حاتمی در کنار فردوسی پور در لندن را می بینید و بعد متوجه می شوید جعلی است.
تقابل ادعای امروز و سابقه دیروز: نظر رهبر ایران در تقبیح ورود دانشجویان حزب الله به سفارت بریتانیا را می شنوید بعد مقایسه می کنید با پیامدهای سنگین این عمل که به قطع روابط ایران و بریتانیا منجر شد. فکر می کنید اگر واقعا رهبر منتقد این رفتار بود و خود آن حمله را نتوانست جلوگیری کند باید پیامدهای آن را مهار می کرد.
تقابل کندی و سرعت یا ضرورت اقدام: نیاز به ارسال کمک مالی و غذایی و پوشاک برای زلزله زدگان آذربایجان یا کودکان بی سرپرست در آستانه نوروز پیدا شده است. این ذهن شما را درگیر می کند که چه اقدامی انجام خواهد شد یا خود شما چه قدمی می توانید بردارید.

بنابرین، هنر شما این است که ذهن مخاطب را درگیر کنید. درگیری ذهن او همیشه ناشی از این گونه تقابل ها ست. حالا به آنچه در حسب حال های بالا نظرتان را جلب کرده توجه کنید. آیا دلیل توجه شما این نیست که آن حسب حال ها تقابل یا تنشی را هدف گرفته اند: آرامش و اعتراض/ جعلی و واقعی/ دروغ و راست / زبان کلیشه ای و زبان تازه / قبول یک خبر یا کنکاش در باره آن و مانند اینها.

نکته 1: تکراری نشوید! توجه کنید که ارزش تقابل و تنش در اولین خبرها بالا ست ولی اگر همان خبرها تکرار شود ارزش رسانه ای اش کم می شود. یعنی تکرار باعث عادی شدن می شود و در نتیجه شما ممکن است به مطلب تکراری توجه نکنید. مثلا اولین نامه های نوری زاد به رهبر ایران دقیقا به دلیل تازگی اش سر و صدا ایجاد می کرد و حتی در رسانه های بزرگ مثل بی بی سی هم پوشش می گرفت. اما بعد که این نامه ها تکرار شد کمتر مورد توجه قرار گرفت.

نکته 2: افراطی نشوید! تقابل و تنش اگر از حد زیاد شود مخاطب را از دست می دهید! تقابل و تنش مثل آتش در آشپزخانه است. زیاد که شد غذا را می سوزاند. اندازه همیشه دست تان باشد. و گرنه نوشته های شما به سرنوشت سایتهایی مثل بالاترین دچار خواهد شد.

نکته 3: نقل قول طلایی. دقت کنید چه چیزی را در خبر برجسته می کنید. نقل قول های طلایی به طور غریزی مورد توجه فیسبوک نویسان است. این خود به اصلی توجه می دهد که باید آگاهانه به آن توجه داشت: همه بخش های یک خبر به یک اندازه ارزش ندارد. پس آن بخشی را برجسته کنید که از نظر شما وزن بیشتری دارد. این همان قسمتی است که ممکن است دیگران ندیده باشند یا به آن توجه نکرده باشند.

دوم. پرهیز از انگیزه سوزی

گرچه انگیزه سازی هدف مهمی در ارتباط است اما نمونه های خلاف آن یا انگیزه سوزی هم کم نیست. اینها همان موانع ارتباطی است که باید از نوشته هاتان کنار بگذارید:

مثبت باشید: بدون مثبت بودن کار پیش نمی رود. آیه یاس نخوانید. غر نزنید. اگر هم می زنید برای یک ساعت تان باشد نه 24 ساعت تان!

انرژی منفی ندهید: این هم بخش دیگری از همان مثبت بودن است. اگر یادی از گذشته می کنید یا از یک حادثه خوب به نیکی یاد می کنید نوستالژیک نشوید که بنویسید: «ما دوره میکنیم شب را و روز را هنوز را و دیگه حتی اندر خم اون کوچه اولیم نیستیم.»

از زبان تحقیر دوری کنید: تحقیر و توهین زبان اصلی رسانه های دولتی در کشورهای اقتدارگرا ست که مخاطب و مردم در آن به نسبت نزدیکی یا دوری به دولت ارزش دارند. چنان که در رسانه های ولایی می بینید. نمونه شاخص آنها کیهان است. کیهان در این سالها تکثیر شد و در دهها رسانه دولتی روش کیهانی اصل قرار گرفت. این روش یک چیز بیشتر ندارد: «تحقیر هر کسی و هر چیزی که نظام نپسندد.» برای کیهانی ها فرق نمی کند چه کسی مخالف رهبر نظام است. رئیس جمهور بوده یا نخست وزیر یا وکیل مجلس یا دوست سابق رهبر. همه را تحقیر می کند. شما از زبان تحقیر پیروی نکنید. اصل دنیای مدرن زندگی در شبکه همزیستی است؛ یعنی پذیرش دیگران.

سوم. هر موضوع انسانی را جدی بگیرید

شبکه های اجتماعی به بسیاری از خبرها و مسائل می پردازند که رسانه های بزرگ به آنها توجه ندارند یا کمتر توجه دارند. این شبکه ها چون جای مردم است طبعا مردم طیف وسیعتری از خبرها را می بینند. سعی کنید مخاطب های فراموش شده را به صحنه بیاورید: برای کسانی حرف بزنید که حرفشان کمتر شنیده شده است. دغدغه هاشان کمتر انعکاس پیدا کرده است. صدای کسانی بشوید که صدایشان شنیده نمی شود. مثلا:

جانبازان جنگ هم ارزش اجتماعی-سیاسی دارند و هم انگیزه قوی که باید به مشکلات ما رسیدگی شود. جانبازان را ببینید. این هم شرط همدردی است و هم نشانه عقل اجتماعی که حساب جانباز از سرداران نفت خوار جدا ست.
اهل سنت ایران را ببینید. بخش بزرگی از جامعه مسلمانی داخل کشور اند که نادیده گرفته می شوند.
دراویش را ببینید. بخشی از شیعیان اند که نهادهای رسمی شیعی با آن می ستیزند و معابد و حسینیه هاشان را تخریب می کنند.
اقلیت ها را ببینید. به هر گروه اجتماعی که کمتر در رسانه دیده می شود توجه کنید
درختان را ببینید تا به مردمی که عشق شان درخت است رابطه برقرار کنید.
حیوانات و ارزش آنها در زندگی شهر و روستای ما را ببینید. حیواندوستی می تواند دوستی با انسانها را تقویت کند. رعایت حقوق حیوانات ما را به رعایت حقوق انسانها حساس تر خواهد کرد.
به تخریب میراث فرهنگی و باستانی ایران واکنش نشان دهید تا به کسانی که دلشان برای وطن می تپد پیوند بخورید و همبستگی اجتماعی ایجاد کنید.
به محدودیت هایی که برای اینترنت ایجاد می شود واکنش نشان دهید تا مقامات نتوانند در خفا و بدون سر و صدا گلوگاه ارتباطی همه ما را بفشارند و خفه کنند.
به ضدخبرهایی که دولتی ها منتشر می کنند حساس باشید.
به ضدخبرهایی که منابع گمنام در باره سلامت و تغذیه منتشر می کنند حساس باشید.
منابع خوب برای خبر و گزارش سلامت و تغذیه معرفی کنید.
برنامه های خوب و دیدنی شبکه های ماهواره ای را اعلام کنید و در باره آنها نقد و معرفی بنویسید. به مخاطبان برنامه های خوب اضافه کنید.
اگر در کشوری که مهاجر هستید برنامه ای در باره ایران از تلویزیون پخش شده در باره آن بنویسید. ایرانیان دوست دارند بدانند چه تصویری در شبکه های خارجی از آنها وجود دارد.
به تحریف های تاریخی در سخنرانی ها و مصاحبه ها و کتاب ها و فیلمها حساس باشید. اجازه ندهید تاریخ به تحریف کج و معوج شود.
به آمارها حساس باشید. حساب عددهایی که اعلام می شود را داشته باشید و بررسی و مقایسه و چک و کنترل کنید. سعی کنید زبان اعداد را برای مردم و مخاطب عادی ساده کنید تا از واقعیت های دور و بر خود اطلاع دقیق تری داشته باشند.
شخصیتی را دور و بر خود می شناسید که خودساخته است؟ نابینایی که تسلیم کوری خود نشده است؟ بیماری سرطانی که با بیماری اش مبارزه می کند و تسلیم نمی شود؟ معلولی که استعدادهای تازه ای در خود کشف کرده تا جبران معلولیت اش باشد؟ در باره اش بنویسید از او عکس بگیرید با او مصاحبه کنید. بگذارید دیگران هم شخصیت های قوی و تسلیم ناپذیر در مقابل مشکلات زندگی را بشناسند. این شخصیت ها الهام بخش اند.
به خبرهایی فکر کنید که کسی در باره آنها گزارش ننوشته است. دست به کار شوید و بنویسید. اگر صدا و سیما و روزنامه ها و بی بی سی و دیگران خبر مورد علاقه شما را از قلم انداخته اند یا نادیده گرفته اند یا اصلا ندیده اند خودتان بنویسید.
همیشه آینده ایران را پیش چشم داشته باشید. چیزی بنویسید که رویای آینده را می سازد. چیزی را نقد کنید که فکر می کنید برای آینده ایران خطرساز است.
به مدرن سازی ایران فکر کنید. اندیشه های ضدتجدد را نقد کنید. ایده های ضد طبقه متوسط را زیر ذره بین ببرید. آینده ایران در گرو شهر و ارتقای مدیریت و فرهنگ شهرنشینی است.

همدلانه بنویسید کسی را متهم نکنید دنبال مقصر پیدا کردن نباشید. دنبال شنیده شدن باشید. دنبال پیدا کردن راه حل ها باشید. دنبال «دیده شدن» همه مردم و موضوعات انسانی باشید.

چهارم. جای شخصی مخاطب را فراموش نکنید

رسانه های نو به تک تک ما امکان داده اند که «دیده» شویم. بنابرین وقتی خود ما هم از این رسانه های استفاده می کنیم باید همین قاعده را در نظر داشته باشیم و رعایت کنیم. بنابرین در عین اینکه شخصی نویسی می کنید و نظرات خود را با دیگران در میان می گذارید نظرتک تک آنها هم باید برایتان مهم باشد. نه اینکه لزوما با انها موافق باشید. اما سعی کنید افق مشترک پیدا کنید. یا اگر اختلاف دارید توضیح دهید. اجازه دهید که مخاطبان شما بدانند شما به آنها احترام می گذارید. این احترام به آنها ست که نوشتن شما را و صفحه شما را جذاب می کند. پس:

فکر نکنید چون مطالب خوبی می نویسید همین از همه چیز مهمتر است. آنچه مهمتر است نحوه ارتباط شما با دیگران است.

چرا احترام به فرد اهمیت دارد؟

رسانه های نو برآمده از فرهنگ دموکراتیک اند. این فرهنگ بر فرد رشدیافته متکی است و حق انتخاب او. یعنی فردی که به شهروند تبدیل شده است. بنابرین برای گذار از فرهنگ رعیت پرور باید به فرد احترام گذاشت تا در سایه این احترام رشد کند. برای همین است که از زبان تحقیر و توهین هم باید دست شست. زیرا این زبان به کار تربیت شهروندان نمی آید به کار سرکوب آنان می آید. تاریخ ما نشان می دهد که هر جا توهین و تحقیر بوده برای تحمیل و استبداد بوده است. باید از این تاریخ فاصله بگیریم. بعلاوه، در نظام های سیاسی اقتدارگرا فردیت سرکوب می شود. زیرا فرد مستقل همان شهروندی است که قدرت رای خود را اعمال می کند. چنین شهروندی مطلوب نظام اقتدارگرا نیست. اما دموکراسی و همزیستی به فرد فرهیخته و مستقل نیاز دارد.

در واقع اینها نوعی رفتار تازه و اخلاق تازه است. اخلاقی متناسب با رسانه های شبکه ای و آنلاین.

نقل از iranwire